GENEL BİLGİLER
Virüslerin, bağımsız üreme yetenekleri, çekirdekleri, ribozom mitokondri ve lizozomlar gibi organelleri yoktur.
Işık mikroskobunda görülmezler.
Virüsler, koruyucu bir protein örtü ile sarılmış, sadece DNA veya RNA içeren bir özden oluşmuş taneciklerdir.
Virüslerin şeklini virusun protein örtüsündeki kapsid (yinelenen alt birimlerin) diziliş biçimi belirler.
Sadece virüsler tek iplikli DNA yada tek veya çift iplikli RNA’dan oluşan genetik materyele sahiptir.
Diploid olan retrovirüsler dışında diğer RNA virüsleri haploiddir. (tek kopya)
Nükleik asit kapsomer adlı alt birimlerden oluşmuş kapsid denen bir protein örtü ile sarılıdır.
Zarf, virüse özgün protein ile konak hücre zarından türemiş lipidden oluşan bir lipoprotein membrandır.
Zarf üzerinde konak hücre reseptörlerine bağlanmayı sağlayan dikensi çıkıntılar şeklinde glikoproteinlere sık rastlanır.
Zarflı virüsler, ısı, deterjanlar ve alkol ile eter gibi lipid çözücülere, zarfsız virüslere göre çok daha duyarlıdır. Zarflı virüsler hücreye füzyonla girer.
REPLİKASYON
Virüsler kapsidler aracılığıyla hücre yüzeyindeki spesifik reseptör proteinlerine zayıf kovalan olmayan bağlarla tutunur.
Tutulan virüs endositoz yoluyla hücre içine alınır. (Viropeksis)
RNA virüsleri sitoplazmada replike olur. DNA virüsleri çekirdekte ürer (istisna Pox virüsleri) Replikasyon kabaca 3 evrede incelenir: I. Evre: Tutunma, penetrasyon ve örtünün atılması II. Evre: Gen ekspresyonu ve genom replikasyonu III. Evre: Derlenme ve salınma I. Evre
Virüs bağlanması özgündür.
Polio virüs sadece insan ve diğer primat hücrelerine girebilirken, kuduz virüsü bütün memeli hücrelerine girebilir. Özgün yüzey reseptörlerine bağlanma:
HSV Tip I: Fibroblast büyüme faktör reseptörüne
Kuduz virüsü : Asetilkolin reseptörüne
HIV : T helper CD4 proteinine bağlanır
| Virus | Reseptor |
| Adenovirus | Coxsackievirus and adenovirus receptor (CAR) |
| CD46 | |
| Integrins αVβ3, αVβ5 | |
| Coronavirus | Carcinoembryonic antigen glycoprotein family |
| Aminopeptidase N | |
| Angiotensin-converting enzyme 2 | |
| 9-O-acetylated sialic acid–containing oligosaccharides | |
| Coxsackievirus | Decay-accelerating factor (CD55) |
| Integrin αVβ3 | |
| Coxsackievirus and adenovirus receptor (CAR) | |
| Cytomegalovirus | Heparan sulfate |
| Epidermal growth factor receptor | |
| Echovirus | Integrin α2β1 |
| Decay-accelerating factor (CD55) | |
| Epstein-Barr virus | Complement receptor 2 (CD21) |
| Herpes simplex virus | Heparan sulfate, Fibroblast growth faktör |
| Herpesvirus entry mediator (HVEM/HveA) | |
| Nectin 1 (PRR1/HveC) | |
| Nectin 2 (PRR2/HveB) | |
| Human immuno-deficiency virus | CD4 |
| Chemokine receptor CXCR4 | |
| Chemokine receptor CCR5 | |
| Human T cell leukemia virus | Glucose transporter GLUT-1 |
| Influenza virus | Sialic acid–containing oligosaccharides |
| Lassa fever virus | α-Dystroglycan |
| Lymphocytic choriomeningitis virus | α-Dystroglycan |
| Measles virus | CD46 |
| Signaling lymphocyte-activation molecule (SLAM) | |
| Parvovirus (human) | Erythrocyte P antigen (globoside) |
| Parvovirus (canine and feline) | Transferrin receptor |
| Poliovirus | Poliovirus receptor (PVR) |
| Rabies virus | Acetylcholine receptor |
| Neural cell adhesion molecule | |
| Nerve growth factor receptor | |
| Gangliosides | |
| Reovirus | Sialic acid–containing oligosaccharides |
| Junctional adhesion molecule 1 (JAM1) | |
| Rhinovirus | Intercellular adhesion molecule 1 (ICAM-1) |
| Rotavirus | Sialic acid–containing oligosaccharides |
| Vesicular stomatitis virus | Phosphatidylserine |
II. evre
Viral gen ekspresyonunda ilk basamak mRNA sentezidir.
DNA virüsleri mRNA’larını üretmek için DNA’ya bağımlı RNA polimerazı (konağın) kullanabilir. Bunun istisnası Pox virüsleridir. DNA virüsü olmasına kaşın RNA polimeraza ihtiyaç duymaz. Parvovirüsler hariç (Tek iplikli DNA) bütün DNA viruslarının genomları çift iplikli DNA’dan oluşur.
Biri hariç RNA virüsleri sitoplazmada replikasyona uğrar. Bu da influenza virüsüdür.
RNA virüsleri direkt m-RNA gibi ribozomda protein sentezi yaptırabilirler.
DNA virüsler önce konağa m-RNA yaptırırlar. Sentezlenmiş viral mRNA konak ribozomlarında viral proteinleri üretir. III. Evre viral nükleik asit ve kapsid proteinleri virüsü oluşturmak için birleşir. Virüs tanecikleri hücreden 2 yolla salınır: 1. Hücre zarının yırtılması (genellikle zarfsız virüsler) 2. Hücre zarının tomurcuklanmasıyla (zarflı virüsler) Sinsitya olusumu: Bazı virüsler hücreler arası sitoplazmik köprüler (sinsitya) oluşturarak hücre dışına çıkmadan bir hücreden diğerine geçebilir. Sinsitya oluşumu sırasında konak savunma sisteminden kaçarlar ve çok çekirdekli dev hücre oluştururlar. Bu virusler: 1. Paramiksovirüsler
- Kızamık
- Kabakulak
- Parainfluenza
- RSV
2. Herpes virüs grubunda yer alan
- Herpes simpleks
- Varisella zoster
- Sitomegalovirüs
3. HIV
| NOT: |
|
VİRÜSE KARŞI KONAK SAVUNMASI
Viruslara karşı konak savunması 2 gruba ayrılır: