e- Gap junctionlar: iki epitel hücresi arasında küçük moleküllerin alışverişinin yapılabildiği alanları tanımlar.
insanda hücresinde rejenerasyonun karşılığı mitozdur ve mitozun oluşumu için ilk ve zorunlu adım hücrenin G0‘dan G1 ‘e girmesidir. Bunun olabilmesi içinde hücrede proonkojenin uyarılması gereklidir.
Proonkojenleri aktif hale geçiren uyarılar hücreye hormonlar ve mediyatörler gibi habercilerle ya da kontakt inhibisyon yolu ile ulaşır. Hücre yüzeyine rejenerasyon yönündeki uyarıyı taşıyan moleküller hücre duvarında belli başlı altı reseptöre bağlanırlar; bunlar:
a- intrensek tirozin kinaz reseptörleri
Rejenerasyonu uyaran çoğu büyüme faktörü için hücrelerde bulunan reseptörler bu gruptadır. Ligand bağlanması ile tirazinler fosforile olur ve hem hücre içi sekonder molekülleri aktive ederler, hem de ortamda bulunan diğer bazı proteinleri fosforillerler (otofosforilasyon). Bu bir seri proteini aktifler bunlar: ras sinyal yolu, PI-3-kinaz yolu, protein kinaz C yolu, src ailesi tirozin kinaz yoludur. intrensek tirazin kinaz reseptörlerine bağlanan hormonlar; insülin ve growth faktörlerdir (EGF, FGF, NGF, IGFI, IGFII, PDGF).
b- iyon kanal reseptörleri
Asetil kolin ve GABA gibi intrensek katalitik aktivitesi olmayan ve düzenleyici protein içermeyen hormonlar tarafından kullanılır. Spesifik iyon reseptörlerini uyararak hücrede elektriksel potansiyeli değiştirir, belirli iyonlara bağlı olarak (Ca gibi) enzimatik aktivitelerini ayarlar.
Nörotransmitterler genellikle bu gruptandır.
c- G-proteini ile ilişkili 7 kısırnil reseptörler
Serpentin reseptörleri olarak da bilinir. intrensek katalitik aktiviteleri yoktur. Regülatuar protein olarak G proteini kullanırlar. En iyi örnekler; a- adrenerjik, muskarinik reseptörler, şemokinler (IL-8 gibi), rodopsin, prostogIandinlerdir; bu gruba dahil moleküller ikinci haberci sistemi içeren hormonlar cAMP, cGMP ve IP3 kullanırlar.
d- intrensek tirozin kinaz aktivitesi göstermeyenler
JAK/STAT yolu olarak da bilinirler; en güzel örnekleri sitokin reseptörleridir. Sitokinler, hedef hücre sitoplazmasındaki sitokin reseptörlerine ulaştığında tirozin kinaz aktivitesi izlenmez onun yerine bir ya da birçok sitoplazmik protein fosforilasyonla aktifleşir.
e- İntrensek serin-treonin reseptör kinazlar
TNF-a bu grubun örneğidir. İntrensek katalitik aktivite olarak serin-treonin kinaz aktivitesi gösterirler. Düzenleyici protein içermezler.
f- İntrensek guanilat siklaz reseptörleri
NO ve atrial natriüretik faktör bu grupta yer alır.
g- Kontakt inhibisyon; Katherin-Wnt-APC yolu ile çalışır.
Bu reseptörleri takiben sekonder mediyatörler sinyali hücre içine taşırlar; bunlar:
a- MAP kinaz yolu (Mitojen-aktiveted protein kinaz yolu)
Hücrenin büyüme faktörleri ile bölünmesinde en önemli rolü oynar.
İntrensek tirozin kinaz aktivitesi olan reseptöre uyaranın (sıklıkla büyüme faktörleri) bağlanması sonrası hücre içi adaptör proteinlerde (GRB2 ve SOS gibi) otofosforilasyon izlenir, bunlar ras proteinini aktive ederler.
Bu da GTP aktive edici proteini (GAP) uyarır, bu guanozin trifosfatı (GTP), GDP’ a dönüştürür. (Mutant ras molekülü GAP ve GTP ile birleştiğinde hidrolize edilemez, bu da sürekli uyarıya neden olur, pek çok insan malignitesinde bu saptanır).
Aktive ras ayrıca Raf proteinine bağlanır, Raf, MEK (MAP kinazların bir örneği; bir başka örnek ERK dir)’i fosforilleyerek aktifler.
Mitoz sürecinin siklinler tarafından yönlendirilmesi
Dış uyaran (Growth faktörler, sitokinler gibi)
Ñ
Hücrenin sitoplazma membranına ulaşır ve uygun reseptöre bağlanır
● Growth faktörler ve insülin; intrensek tirozin kinaz aktivitesi gösteren reseptörlere
● Sitokinler, büyüme hormon u ve prolaktin; tirozin kinaz aktivitesi göstermeyen reseptörlere
● TGF-b ; Serin-tireonin kinaz reseptörlerine bağlanması gibi
Ñ
Bu uyarı sekonder medyatörler ile hücre içinde taşınır
● MAP kinaz yolu
● Fosfoinozitid-3-Kinaz yolu