5. MUKOPOLİSAKKARİDOZLAR
Farklı dokularda mukopolisakkaridlerin yıkılımının bozulması (lizozomal enzim defekti) ve sonucunda depolanımının artışı ile karakterize hastalıklardır. Dokularda özellikle dermatan sülfat, heparan sülfat, keratan sülfat ve kondroitn sülfat birikimi saptanır (birikimler PAS (+)dir.)
| Mukolipidozlar | |||
| Hastalık | Enzim defekti | En sık tutulum yeri | |
| Mukolipidoz l(sialidosis lll) | Glikoprotein – spesifik – N Asetilnöraminidaz | Hepatosit, makrofaj, sinüzoidleri döşeyen hücreler, nöronlar, renal glomerül ve tubül epitelyum hücreleri, plasental trofoblastlar | |
| Mukolipidoz ll (l-cell) | N- asetil glükozamin fosfotransfenaz (GcNaC-fosfotronasfenaz | Mezankimal dokular özellikle kıkırdak birikimi belirgin, plasental trofoblastlar; beyin atrofisi, gingival hiperplazi, hepatomegali, kardiyomegali (hipertrofi), kalp üfürümleri, aort yetersizliği | |
| Mukolipidoz lll (psödo-Hurler hastalığı) | N-asetil glukozaminFosfotransfenaz(GcNaC – fosfotransfenaz) | ||
| Mukolipidoz lV (sialopididoz) | Gangliosid sialidaz? | Plasental trofoblastlar | |
Bütün mukopolisakkaridlerde saptanabilecek tipik bulguları
Biriken MPS’lerin idrarla atılmalarının artışı, hepatosplenamegali, iskelet deformiteleri, uyku apne sendromu, sağırlık, hidrosefali, hidrops fötalis, kalp kapaklarında lezyonlar, subendoteliyal arteriyel (damar duvarı) depoIanımı (özellikle koroner arterde) ve beyin lezyonları bütün mukopolisakkaridozlu olgularda genelolarak bulunan diğer bulgulardır.
Tanı fibroblast, lökosit ve koryon villus hücrelerinde enzim analizi yapılarak konulur.
Hurler sendromu
MPS-1 H olarak da adlandırılır. Otozomal resesiftir. a-l-iduronidaz enzim defekti söz konusudur. Etkilenen çocuklar 6-10 yaşına kadar yaşarlar. 1 yıl sonunda kaba yüz görünümüoluşur. En ağır mukopolisakkaridozdur.
Pek çok diğer MPS’da olduğu gibi kaba yüz özellikleri ve iskelet deformiteleri ile karakterizedir.
Hurler olgularında kaba yüz gönümüne “gargolism” adı verilir. Sıklıkla Sağırlık tabloya eklenir.
Ölüm nedeni genellikle kalp kapakları ve koroner arterlerde mukopolisakkaritlerin depolanımı ile gelişen endoteliyal ve endokardiyallezyonlara sekonder kalp komplikasyonlarıdır.
Dermatan sülfat ve heparan sülfat birikimi, mononükleer fagosit sisteminde, fibroblastlarda, endotelde ve vasküler duvarlardaki düz kas hücrelerinde saptanır. Vakuolize lizozomlar nöronlarda da izlenir bu mental retardasyonun nedenidir.
Katarakt, gingival hiperplazi, hepatosplenomegali ve üst hava yolu obstrüksiyonu ilk klinik bulgular olabilir. Radyolojik olarak kemik değişiklikleri (dizostosis multipleks) saptanır, kafatası büyük (dolikasefali) ve kemiği kalındır.
Erken uygulanan kemik iliği transplantasyonundan fayda görürler.
Hunter sendromu
MPS-II olarak bilinir. Hurler’den farklı olarak, X’e bağlı geçiş gösterir, korneal bulanıklık yoktur ve daha hafif klinik bulgular verir. Birikim bulunan nöronlarda “zebra cisimleri” saptanır. Defektin bulunduğu enzim L-iduronat sülfatazdır. Hunter sendromunda da heparan ve dermatan sülfat birikir.
| Mukopolisakkaridozların klinik özellikleri | |||
| Tip | Ad ve enzim defekti | Gen | Klinik |
| MPS l H | Hurlera-L-idüronidaz | 4p 16.3 | Organomegali, kardiyak lezyonlar, dysostosis multiplex, korneal bulanıklılık, çocukluk yaşlarında ölüm
|
| MPSl S | Scheiea-L-idüronidaz | 4p 16.3 | Eklem sertliği, korneal bulanıklık, normal zeka, aort kapak problemleri, uzun yaşam |
| MPS ll | HunderILduronide sulfate sulfataz | X | Organomegali, dysostosis multiplex, mental retardasyon, 15 yaş altı ölüm |
| MPS lll | SanfillipoHeparan-N-sulfate sulfatazb-GlucosaminidaseAcetyl-CoA:b-Glukosamini deN-acetylransferase | 12q14 | Eklem sertliği, hepatosplenomegali, osseöz lezyonlar ve mental retardasyon; cücelik, katarakt ve kalp tutulumu yok.● En sık mukopolisakkaridoz |
| lV | MorquioGalaktosaminyl-6-sülfate sülfataz a – Galaktosidase | 16q24 | İskelet deformitesi, duyma bozukluğu atlantoaksiyel subluksasyon, rekstriktif kardiyorekstriktif problemler, kısa gövdeli cücelik (platispondili), korneal bulanıklılık, aort yetmezliği, 20’li yaşlarda kardiyorespiratuar yetersizlikle ölüm, normal zeka. |
| V | Obsolete | – | – |
| Vl | Maroteaux Lamy Galaktosaminyl 1-4- sülfate sülfataz (arylsülfataz B) | 5q13-14 | Dysostosis multiplex, korneal bulanıklılık, lenfositlerde inklüzyonların varlığı, 2. on yılda ölüm |
| Vll | Slyb-Glükuronidaz | 7q21.1-22 | Hepatosplenomegali, hidrops fötalis, dysostosis multiplex, (nadir) |
Mukopalisakkaridozlanh önemli özellikleri
● En sık mukopolisakkaridoz: Sarıfllippp
● En ağır mukopolisakkaridoz: Hurler