Etilen glikol
insan vücudunda aldehitlere metabolize edilir, çok miktarda glikolat, okzalat, ve laktat oluşur.
Böbrek tubülleri kalsiyum oksalat kristalleri ile tıkanarak, obstrüktif nefropati tablosu gelişir, bunun tipik sonucu akut böbrek yetmezliğidir. Etilen glikol zehirlenmesinde temel ölüm nedeni akut böbrek yetmezliğidir.
Akut metanol ve etilen glikol zehirlenmesi, hastaya etanol verilerek (toksik metabolitlerin oluşumunu yavaşlatır; dolayısıyla toksik seviyelere çıkmadan atılmalarını kolaylaştırır) tedaviye başlanmalıdır.
Kurşun: Kurşun insan vücuduna sıklıkla iki yoldan girer; kurşundan zengin boyaların yenilmesi ile (sindirim sisteminden) veya otomobil egzozlarından çıkan kurşunun alınımı ile (solunum yolundan). Günümüzde kurşun için en önemli risk taşıyan meslek; akü sanayinde çalışanlardır.
Absorbe edilen kurşunun %85’i kemik ve gelişmekte olan dişlerde birikir, %10 kadarı kanda ve geri kalanı yumuşak dokuda birikir. Kemikte biriken kurşunun net patolojik etkisi yoktur.
Kan ve yumuşak dokulardaki kurşunun patolojik etkieri:
a- Kurşunun biyokimyasal etkileri
Enzim yapısındaki proteinlerin sülfhidril grublarına bağlanarak bunları denatüre ederler. Özellikle eritrositler içinde hem biyosentezinde rol alan delta -aminolevulinic asit dehidraz ve ferroselletaz öncelikle inhibe edilir. Sonuçta hipokromik anemi oluşur. Etkilenen eritrositlerin sitoplazmasında bazofilik granüller görülür, bu tipik ve tanısal açıdan önemli bir bulgudur.
Kalsiyum iyonu ile yarışma: kemikte birlikte birikirler, ancak sinir iletisi ve beyin gelişimine negatif etkisi saptanmıştır.
Membrana eşlik eden enzimlerin inhibisyonu kurşun 5 nükleotidase aktivitesi ve Na-K pompasını inhibe eder; buda eritrosit ömrünü kısaltır.
1 ,25-dihidroksi vitamin D üretilmesini engeller.
b– Beyin hasarı özellikle büyük çocuklarda ve süt çocuklarında oluşur (kan-beyin bariyerinin yetersiz gelişimi nedeniyle). Serebral ve serebellar beyaz maddede global demiyelinizasyon (çocukta epilepsi ve koma ile fatal seyredebilir), perivasküler ödem ve hemoraji izlenir.
Erişkinlerde baş ağrısı, baş dönmesi, hafıza kaybı ve sinir ileti hızında azalma gelişir.
c– Periferik sinirlerde tipik tutulum bilek ve parmakların ekstansör kaslarını inerve eden sinirlerdir ve demiyelinizasyon ile karakterizedir. Ei ve ayakta bilek ve parmaklarda düşük görünüm gelişmesi beklenir.
d– Böbrekte tubulointerstisyel nefrit (proksimal tubülleri etkiler) oluşturur (günümüzde kurşun nedenli ölümlerin en sık nedeni tubülointerstisyel nefrittir) ve Fanconi sendromuna (renal tubüler asidoz) neden olabilir. Proksimal tubül epitel hücrelerinde izlenen eozinofilik intranükleer inklüzyonlar; kurşun zehirlenmesi için karakteristiktir.
e– Sindirim sisteminde kolik ağrı ve anoreksi izlenir, görülebilen tek bulgu diş-gingiva sınırında oluşan kurşun çizgisidir. Bu bulgunun saptanması tanıya yardımcıdır.
f- Çocukta kurşun zehirlenmesinin tanısında kullanılan bir diğer tanı yöntemi uzun kemik epifizinde artmış radyodens depolanımın saptanmasıdır.
Erişkinlerde kurşun zehirlenmesi düşünülüyor ise ilk olarak periferik yaymada eritrositlerde bazofilik kırıntılar araştırılır; çocuklarda ise diz grafilerişnde epifizde radyodens birikim ilk araştırılır. Kesin tanı ise her durumda kan kurşun düzeyinin saptanması ile konulur. Kanda 5 ug/dL’nin üstünde bulunuşu patolojiktir.
Mariyuana (esrar)
Solunum yolu ile alınır. Solunum epiteli üzerine iritasyon, sigara ile birlikte kullanıldığın-dan bronkojenik karsinom, erkekte fertilite azalması, gebelikte kullanılırsa çocukta düşük doğum ağırlığı, artmış lösemi sıklığı saptanır.
Ayrıca hücresel ve humoral immüniteyi baskılar. Kronik kullanıcılarda beklenen üç tipik tablo; kronik bronşit, kanser gelişimi ve amotivasyon sendromudur.
Mariyuana, kanser kemoterapisinde oluşan bulantının tedavisinde, glokom, konvulsif epilepsi ve astımda diğer ilaçlarla başarı sağlanamazsa denenebilir.
Kokain ve “craek”
MSS uyaranıdıriar, postsinaptik reseptör alanında nörotransmitterlerin seviyesini artıracak şekilde geri emilimlerini bloke ederler. Ayrıca dopamin ve noradrenalin sentezini artırır.
Kokain kullananlarda gelişen komplikasyonlar