Gliserol fosfat Sentezi: Triaçilgliserol sentezinde yağ a. alıcısıdır. İki şekilde sentezlenebilir. Hem karaciğer (primer sentez yeri) hem de adipoz dokuda glukozdan sentezlenir.
Glikoliz ® dihidroksiaseton-P ® gliserol-P (Enzim gliserol-P dehidrogenaz)
İkinci yol da karaciğerde işler. Enzim gliserol kinazdır.
Gliserol ® gliserol-P
Serbest Yağ Asitlerinin Aktive Edilmesi: Triaçilgliserol sentezine girmeden önce bir yağ a.nin coA’ya bağlanarak aktive edilmesi gerekir. Enzim yağ açil coA sentetaz (tiyokinaz) dır, ATP kullanılır (ATP ® AMP).
Triaçilgliserol Sentezi: 4 basamakta olur. Ard arda yağ açil coA’dan 2 yağ a. eklenir, P çıkarılır ve 3. yağ a. eklenir. Ya glikolizden gelen DHAP, ya da DHAP ® gliserol 3-P dönüţümüyle gliserol 3-P kullanılır.
Triaçilgliserolün Karaciğer ve Adipoz Dokudaki Kaderi: Adipoz dokuda triaçilgliserol, sitozolde anhidröz formda depolanır. Depo yağ olarak kullanılır. Kraciğerde, az miktarda triaçilgliserol depolanır. Bunun yerine, kolesterol, kol.esteri, fosfolipid ve protein (ApoB-100) ile paketlenip VLDL şeklinde kana verilir ve perifere lipid sağlanır.
DEPO YAĞLARIN MOBİLİZASYONU VE YAĞ ASİDİ OKSİDASYONU
Triaçilgliserollerden Yağ asidi Salınımı: Lipoliz, triaçilgliserollerin serbest yağ a.leri ve gliserole hidrolizini ve adipozitlerin dışına çıkmalarını kapsar. Depo yağların bu şekilde mobilizasyonunu hormona duyarlı lipaz başlatır ve triaçilgliserolden bir yağ a.ni ayırır. Geri kalan yağ a.lerini de spesifik lipazlar (diaçilgliserol ve monoaçilgliserol lipazlar) ayırır.
Hormona duyarlı lipaz, cAMP bağımlı protein kinaz ile fosforile edilerek aktive olur. cAMP, adipozitlerde özellikle epinefrinin hücre zarındaki reseptörüne bağlanıp, adenilat siklazı aktive etmesi ile ortaya çıkar. Yani, cAMP aracılı kaskad aktive edilince, yağ a. sentezi durur, triaçilgliserol sentezi başlar. Plazma insülin ve glukozunun yüksek olması, cAMP’yi düşürerek hormona duyarlı lipazı defosforile ve inaktive eder. Hormona duyarlı lipazın katalizlediği basamak, adipozitlerdeki lipolizin hız kısıtlayıcı basamağıdır. Ayrıca, farklı mekanizmalarla, steroidler (büyüme hormonu ile birlikte) ve tiroid hormonları (katekolaminlerle birlikte) da lipolizi uyarır.
Açığa çıkan gliserol adipozitlerde gliserol kinaz olmadığından işlenemez. Kanla karaciğere gelir ve burada gliserol fosfat sentezlenir. Bu gliserol-P, karaciğerde triaçilgliserol sentezinde kullanılır veya gliserol dehidrogenaz reaksiyonunun tersi ile DHAP’a çevrilerek glikoliz veya glukoneogeneze gider.
Serbest yağ a.leri ise, adipozit membranından çıkar, plazmada albumine bağlanır ve dokulara taşınır. Beyin ve sinir dokusu, eritrositler, ad.medulla plazmadaki serbest yağ a.lerini yakıt olarak kullanamaz.
Yağ Asitlerinin b-oksidasyonu: Doymuş yağ a.lerinin mitokondri matriksindeki temel katabolizma yoludur. Bir yağ açil coA’nın karboksil ucundan ard arda 2 karbonlu fragmanlar ayrılarak, asetil coA meydana getirilir.
Yağ asitlerinin Mitokondriye Taşınması: Yağ a.leri hücre tarafından alındıktan sonra yağ açil coA sentetaz (tiyokinaz) ile sitozolde aktive edilir. b-oksidasyon mitokondri matriksinde olduğundan uzun zincirli yağ a.lerinin mitokondriye geçmeleri gerekir. Bunun için özel bir taşıyıcı olan karnitin kullanılır, bu olaya da karnitin şantı (veya mekiği) denir. Kısa ve orta zincirliler ise serbestçe mitokondriye geçer ve burada aktive edilir. Karnitin, esensiyal a.a.ler olan lizin ve metiyoninden karaciğer ve böbrekte sentezlenir, iskelet ve kalp kasına yollanır.
Önce karnitin açiltransferaz I aracılığıyla bir açil grubu, sitozolik coA’dan karnitine nakledilir. O-açil karnitin meydana gelir. Enzim, iç mitokondri zarının dış yüzeyindedir. Daha sonra, bu açil karnitin grubu mitokondri matriksine taşınır ve burada karnitin açil transferaz II ile başka bir coA molekülüne nakledilir. Enzim iç mitokondri zarının iç yüzeyindedir.